Giãn tĩnh mạch tinh

Giãn tĩnh mạch tinh hiện nay là bệnh lý Nam khoa tương đối phổ biến ở nam giới với tần suất mắc bệnh lên tới 15% với các mức độ khác nhau. Có khoảng 60% nam giới bị giãn tĩnh mạch tinh mà không bị ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng và 40% trường hợp còn lại thì có thể bị ảnh hưởng nặng nề đến chức năng sinh tinh dẫn đến nguy cơ vô sinh đòi hỏi cần phải can thiệp. Vậy giải pháp để điều trị hiệu quả bệnh lý giãn tĩnh mạch tinh là gì? Hãy cùng Phòng khám Ngoại khoa và Nam khoa Mega Med tìm hiểu trong bài viết dưới đây.

1. Giãn tĩnh mạch tinh là gì?

Bệnh giãn tĩnh mạch tinh là tình trạng giãn bất thường của đám rối tĩnh mạch tinh nằm trong bìu do sự trào ngược máu từ tĩnh mạch thận ở bên trái và từ tĩnh mạch chủ ở bên phải về tĩnh mạch tinh trong. Là một trong các nguyên nhân vô sinh nam có thể điều trị, 19-41% vô sinh nguyên phát và 45-84% vô sinh thứ phát.

Giãn tĩnh mạch tinh là gì?

2. Vai trò của tĩnh mạch tinh

Tĩnh mạch tinh là hệ thống tĩnh mạch dẫn lưu máu từ tinh hoàn, bìu, ống dẫn tinh, đi theo ống bẹn lên trên và đổ vào tĩnh mạch chủ dưới bên phải, tĩnh mạch thận bên trái để về tuần hoàn chung của cơ thể.

Có tới 90% trường hợp giãn tĩnh mạch tinh gặp ở bên trái, ít gặp giãn tĩnh mạch tinh bên phải và giãn cả 2 bên tĩnh mạch tinh. Do tĩnh mạch tinh trái dài hơn, ít van hơn so với bên phải và nó bị đoạn phân nhánh của động mạch chậu chèn lên. Nên trên lâm sàng bệnh lý giãn tĩnh mạch tinh sẽ gặp chủ yếu ở bên trái.

3. Dấu hiệu, triệu chứng lâm sàng nhận biết giãn tĩnh mạch tinh

Bệnh giãn tĩnh mạch tinh thường có các triệu chứng không đặc hiệu, vì vậy khi có dấu hiệu nghi ngờ dưới đây, bệnh nhân cần đi khám để phát hiện bệnh: 

• Thường gặp là tự sờ thấy khối, hoặc búi ngoằn ngoèo như búi giun trong bìu
• Cảm giác đau tức vùng bìu, đau âm ỉ khó chịu, đau mơ hồ không rõ ràng
• Đau tăng lên khi mặc quần bó, làm việc nặng, nằm hoặc nghỉ ngơi đỡ đau hơn
• Nóng rát, cảm giác khó chịu vùng bẹn bìu, tăng tiết mồ hôi ẩm ướt
• Một số trường hợp nặng bệnh nhân tự sờ thấy tinh hoàn 1 bên nhỏ hơn bên còn lại
• Tình cờ khám vì vô sinh mới phát hiện ra giãn tĩnh mạch tinh

4. Nguyên nhân gây bệnh giãn tĩnh mạch tinh

Theo Clavijo, có ba giả thuyết được thừa nhận nhiều nhất về nguyên nhân gây giãn tĩnh mạch tinh : 

• Giả thuyết giải phẫu: tĩnh mạch tinh trái dài hơn bên phải và dẫn máu theo một phương thẳng đứng làm cho áp lực trong lòng mạch bên trái lớn hơn bên phải dẫn đến giãn tĩnh mạch tinh hay gặp bên trái hơn
• Khiếm khuyết van tĩnh mạch: suy yếu hoặc không có van, hoặc vị trí đổ bất thường. Nghiên cứu chứng minh ở nam giới trẻ, giãn tĩnh mạch tinh thường do không có van hoặc van bị suy yếu. 
• Hệ thống van tĩnh mạch của nhánh tuần hoàn phụ và/ hoặc những nhánh tuần hoàn bàng hệ bị suy chức năng nên không có khả năng chống trào ngược gây nên giãn tĩnh mạch tinh
• Chèn ép từ bên ngoài: tĩnh mạch thận trái bị chèn ép giữa động mạch chủ bụng và động mạch mạc treo tràng trên nên áp lực trong lòng tĩnh mạch thận trái tăng cao (hay gặp ở những người trưởng thành). Giãn tĩnh mạch tinh phải đơn độc hoặc mới xuất hiện ở người lớn tuổi cần chú ý tìm u bên ngoài hoặc từ các bất thường giải phẫu như đảo ngược phủ tạng

5. Các cấp độ giãn tĩnh mạch tinh, khi nào cần điều trị?

Phân độ giãn tĩnh mạch tinh trên lâm sàng:

• Độ 0: giãn tĩnh mạch tinh chưa có biểu hiện trên lâm sàng tức là không phát hiện được khi thăm khám, nhưng có thể phát hiện được khi làm các chẩn đoán hình ảnh như siêu âm
• Độ 1: giãn tĩnh mạch tinh sờ thấy được khi làm nghiệm pháp gắng sức
• Độ 2: giãn tĩnh mạch tinh sờ thấy được ở trạng thái bình thường mà không cần làm nghiệm pháp gắng sức
• Độ 3: giãn tĩnh mạch tinh nhìn thấy rõ ở da bìu mà không cần sờ để phát hiện

Theo nghiên cứu trên thế giới, chỉ có giãn tĩnh mạch tinh từ độ 1 mới có thể gây ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản cho nam giới và cần can thiệp. Còn độ 0 thì chưa cần can thiệp phẫu thuật mà có thể điều trị bằng cách uống thuốc, chế độ sinh hoạt, luyện tập hợp lý.

Tuy nhiên, hiện nay giữa việc khám lâm sàng và siêu âm còn có mức độ chênh lệch khá lớn trong chẩn đoán giãn tĩnh mạch tinh. Trên lâm sàng, nhiều trường hợp khám thấy tình trạng giãn rất rõ nhưng trên siêu âm lại không phát hiện ra, ngược lại một số trường hợp siêu âm phát hiện rõ nhưng lâm sàng lại không phát hiện ra. Vì vậy khi có các dấu hiệu nghi ngờ nam giới cần đi khám ngay để được chẩn đoán điều trị kịp thời, tránh những biến chứng ảnh hưởng đến khả năng sinh sản.

6. Ảnh hưởng của của giãn tĩnh mạch tinh đến sức khỏe nam 

Theo nhiều nghiên cứu, giãn tĩnh mạch tinh nếu không được điều trị thì có thể gây ra một số ảnh hưởng tới nội tiết tố, tinh hoàn và khả năng sinh sản nam giới như:

• Teo tinh hoàn: ở những bệnh nhân giãn tĩnh mạch tinh, đặc biệt giãn tĩnh mạch tinh độ 2, độ 3 có sự giảm rõ rệt kích thước tinh hoàn dẫn đến teo tinh hoàn. Theo nghiên cứu, nguyên nhân là do xơ hóa, tổn thương các ống sinh tinh làm giảm kích thước, teo các ống sinh tinh đẫn đến teo tinh hoàn.
• Giảm chất lượng, số lượng tinh trùng: ở những bệnh nhân bị giãn tĩnh mạch tinh, đặc biệt là những trường hợp giãn tĩnh mạch tinh độ 2, độ 3 có sự giảm số lượng tinh trùng, giảm khả năng di động của tinh trùng, giảm tỉ lệ tinh trùng còn sống, tăng số lượng tinh trùng dị dạng. Giãn tĩnh mạch tinh càng nặng và không được điều trị thì mức độ ảnh hưởng đến tinh trùng càng lớn. Tuy nhiên theo nhiều báo cáo cho thấy, nếu phẫu thuật kịp thời thì có thể hồi phục, cải thiện số lượng, chất lượng tinh trùng khá tốt.
• Thay đổi nội tiết tố: theo nhiều nghiên cứu về mô học của tinh hoàn cho thấy giãn tĩnh mạch tinh làm tổn thương, xơ hóa tổ chức tế bào kẽ của tinh hoàn, gây chết không hồi phục các tế bào leydig dẫn đến suy giảm testosterone. Tuy nhiên rất may là các tế bào leydig thường có khả năng chống chịu với các tác nhân gây tổn thương tốt hơn tế bào sinh tinh cũng như khả năng hồi phục khá tốt, vì vậy ở những bệnh nhân phẫu thuật kịp thời đều cho thấy sự cải thiện rõ rệt nồng độ testosterone.

Vì vậy, khi phát hiện có tình trạng giãn tĩnh mạch tinh trên lâm sàng đã có những ảnh hưởng đến tinh trùng thì can thiệp sớm là phương pháp duy nhất có thể khôi phục lại chức năng sinh tinh trùng, cải thiện nồng độ nội tiết tố cho nam giới, tránh những tổn thương không hồi phục của tinh hoàn.

Giãn tĩnh mạch tinh gây teo tinh hoàn

7. Giãn tĩnh mạch tinh có gây vô sinh không?

Ở hầu hết các nghiên cứu đều cho thấy, bệnh giãn tĩnh mạch tinh ảnh hưởng đến khả năng thụ tinh của tinh trùng và gây vô sinh. Tùy mức độ giãn tĩnh mạch tinh, thời điểm điều trị sớm hay muộn mà tình trạng giãn tĩnh mạch có thể hồi phục sau điều trị nhiều hay ít.

Nhiều giả thuyết đã đưa ra về mối quan hệ giữa giãn tĩnh mạch tinh và tình trạng vô sinh ở nam giới, trong số đó những giả thuyết sau là được chấp thuận nhiều hơn cả:

• Thay đổi nhiệt độ trong tinh hoàn: Khi giãn tĩnh mạch tinh, dòng máu sẽ ứ trệ trong tĩnh mạch làm giảm hiệu quả của hệ thống trao đổi nhiệt đối lưu làm tăng số lượng gốc tự do, tăng tốc độ chết sinh học tế bào mầm sinh dục, rối loạn sản xuất androgen
• Thay đổi áp lực trong tĩnh mạch tinh: Khi tĩnh mạch tinh giãn làm cho áp lực trong lòng mạch tăng đáng kể, làm giảm lưu lượng máu động mạch vào tinh hoàn do cơ chế tự điều chỉnh của cơ thể nhằm duy trì sự ổn định nội môi trong tinh hoàn. Hậu quả tưới máu tinh hoàn giảm, ứ máu tĩnh mạch và thiếu oxy tổ chức, làm gián đoạn quá trình sinh tinh
• Trào ngược sản phẩm chuyển hóa gây độc vào tĩnh mạch tinh: Dòng máu trào ngược mang theo sản phẩm chuyển hóa: epinephrine, urea, prostaglandins E, F2α gây độc tế bào. Từ đó gây ra 2 hậu quả:
  • Co thắt mạn tính các tiểu ĐM tinh hoàn, giảm lưu lượng máu ĐM đến tinh hoàn gây thiếu oxy tổ chức làm cho tinh hoàn bên bị bệnh giảm dần thể tích
  • Gây độc tế bào mầm sinh dục thông qua việc gia tăng stress oxy hóa tế bào

• Rối loạn quá trình sản xuất các nội tiết tố sinh dục: Làm giảm chức năng tế bào Leydig, từ đó giảm testosterone. Theo nghiên cứu của Rajfer: ảnh hưởng lên nồng độ testosterone trong tinh hoàn nhiều hơn trong huyết thanh. Trên thực tế quá trình sinh tinh luôn luôn cần nồng độ testosterone bên trong tinh hoàn cao hơn nhiều so với trong huyết thanh. Phần lớn trường hợp nồng độ testosterone huyết thanh bình thường do có sự phì đại của tế bào Leydig hoặc tăng cường hoạt động chức năng của tế bào Leydig bù trừ
• Stress oxy hóa tế bào: khi giãn tĩnh mạch, sẽ có sản xuất các gốc tự do gây oxy hóa, làm thay đổi hình thái, khả năng di chuyển của tinh trùng, từ đó làm giảm khả năng thụ tinh với noãn
• Tổn thương DNA tinh trùng và quá trình chết sinh học: do làm gia tăng sản xuất các gốc tự do gây oxy hóa làm tổn thương DNA tinh trùng đồng thời trong một số nghiên cứu cho thấy cadmium và interleukin-6 được xác định là một trong các nguyên nhân gây vô sinh ở những người giãn tĩnh mạch tinh

8. Các phương pháp điều trị giãn tĩnh mạch tinh

Trước khi tiến hành điều trị, cần chẩn đoán chính xác tình trạng giãn, mức độ giãn, mức độ ảnh hưởng của tình trạng giãn đến khả năng sinh sản, tình trạng teo và giảm chức năng tinh hoàn, mức độ ảnh hưởng đến sinh hoạt làm việc… Đặc biệt là đối với các bệnh nhân đang độ tuổi sinh sản, còn các trường hợp lớn tuổi không có biểu hiện lâm sàng cũng cần phải cân nhắc. Khi đã xác định đầy đủ về tình trạng bệnh giãn tĩnh mạch tinh thì mới có phương pháp điều trị hiệu quả được.

8.1 Giãn tĩnh mạch tinh độ 0, độ 1

Với trường hợp bị giãn tĩnh mạch tinh độ 0, độ 1 hoặc chưa có dấu hiệu ảnh hưởng đến khả năng sinh sản thì nam giới có thể điều trị bệnh bằng cách thực hiện:

• Chế độ dinh dưỡng: ăn nhiều chất xơ, chống táo bón, bổ sung các thực phẩm giàu vitamin E, vitamin C để tăng cường khả năng chống oxy hóa
• Chế độ sinh hoạt: chống táo bón, ngủ nghỉ hợp lý tránh thức khuya, đứng lâu hoặc ngồi nhiều, hạn chế những môn thể dục hoặc làm việc gắng sức
• Điều trị nội khoa: bằng các thuốc tăng trương lực mạnh như daflon, veinofytol…,các chất chống oxy hóa như vitamin C, vitamin E, selen, glutathion…
• Nếu sau 3-6 tháng không có kết quả thì tiến hành phẫu thuật
• Tuy nhiên theo các nghiên cứu đa số trường hợp điều trị nội khoa thường cho kết quả rất hạn chế

8.2 Giãn tĩnh mạch tinh độ 2, độ 3

Với trường hợp giãn tĩnh mạch tinh độ 2,3 hoặc bất kỳ mức độ giãn tĩnh mạch tinh nào ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng đều cần can thiệp sớm. Một số phương pháp can thiệp được áp dụng phổ biến hiện nay có thể kể tới như:

• Phẫu thuật điều trị giãn tĩnh mạch tinh: có nhiều phương pháp mổ trong điều trị bệnh lý này như mổ mở, mổ nội soi, mổ vi phẫu. Trong đó mổ vi phẫu hiện nay là phương pháp mổ hiện đại nhất, tiên tiến nhất và có hiệu quả cao nhất
• Can thiệp nút mạch: phương pháp này khá đơn giả, ít xâm lấn tuy nhiên khá tốn kém và tỉ lệ tái phát tương đối cao. Đặc biệt ở những bệnh nhân giãn tĩnh mạch tinh có ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng, việc can thiệp có sử dụng tia X cũng làm ảnh hưởng phần nào đến khả năng sinh tinh của tinh hoàn, nên không thích hợp cho các bệnh nhân đang có nhu cầu điều trị vô sinh

Phẫu thuật giãn tĩnh mạch tinh

9. Nam giới nên phẫu thuật điều trị giãn tĩnh mạch tinh ở đâu?

Nam giới cần lưu ý rằng, bất kì một phẫu thuật hay thủ thuật y tế nào cũng cần được thực hiện tại những cơ sở uy tín, chất lượng. Đặc biệt là trong phẫu thuật điều trị bệnh giãn tĩnh mạch tinh luôn yêu cầu cao về trình độ chuyên môn của phẫu thuật viên và điều kiện phẫu thuật của cơ sở y tế. 

Một số bệnh viện đi đầu trong hoạt động điều trị bệnh giãn tĩnh mạch tinh tại Việt Nam hiện nay có thể kể đến như: bệnh viện Bạch Mai, bệnh viện Nam học và Hiếm muộn Việt Bỉ, bệnh viện Việt Đức… Sở dĩ đây đều là những bệnh viện tuyến cuối cả nước, quy tụ rất nhiều các bác sĩ, chuyên gia giàu kinh nghiệm được đào tạo chuyên sâu trong lĩnh vực.

Tiêu biểu là ThS. BSCKI Trần Quốc Khánh hiện đang là chuyên gia Nam học của bệnh viện Bạch Mai. Với hơn 10 năm kinh nghiệm học tập và làm việc chuyên sâu, ông đã thực hiện thành công rất nhiều ca phẫu thuật thắt tĩnh mạch tinh cho các bệnh nhân từ mức độ đơn giản đến phức tạp. 

ThS. BSCKI Trần Quốc Khánh, chuyên gia Nam học Bệnh viện Bạch Mai

Để được tư vấn thêm về các bệnh lý nam khoa khác bởi chuyên gia Nam học của Phòng khám Ngoại khoa và Nam khoa Mega Med, quý khách có thể đặt lịch hẹn trực tiếp qua hotline 0987.869.115 của chúng tôi.

Thông tin liên lạc:

Địa chỉ:  354 Trường Chinh, P.Khương Thượng, Q.Đống Đa, Hà Nội.

Hotline: 0987 869 115

Giờ làm việc: Hằng ngày (8h-21h)